![Кыз Узатуга Тилектер Кыз Узатуга Тилектер](http://play-rp.ru/uploads/pozdravleniya_yubiley_na_tatarskom_yazyke_s_perevodom_na_rus_25150_100.jpg)
Общество. "Информационно- аналитический портал РЕСПУБЛИКА", свидетельство о регистрации СМИ Эл №ФС7. Федеральной службой по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций (Роскомнадзор). Все права на материалы и новости, опубликованные на этом сайте, охраняются в соответствии с законодательством РФ.
ЗАПРЕЩАЕТСЯ перепечатка или цитирование материалов без письменного разрешения правообладателя, прямой гиперссылки на страницу, с которой материал заимствован, для электронных СМИ, и с указанием названия источника "Информационно- аналитический портал "Республика" для печатных СМИ. ЗАПРЕЩЕНО использование без письменного разрешения редакции фотографий, видео и другого иллюстративного материала.
Редакция не несет ответственности за достоверность информации, опубликованной в рекламных объявлениях, в материалах рубрики "Нам пишут" и сделанных на основании комментариев в социальных сетях, а также в мнениях, полученных в ходе опросов, в интервью и авторских материалах.Өткен жексенбіде Алматы қалалық мұрағатының ғимаратында бір топ қоғам өкілдері Тілдер күніне арналған жиын өткізді. Бірақ белгілі қоғам қайраткері, халық ақыны Мұхтар Шаханов өткізеді деген соң болуы керек, әбүйір болғанда, үш жүзге тақау орыны бар зал лықа толды. Сыймағандардың біразы – айқара ашық есіктен үңілуге, енді біразы – кейін қайтуға мәжбүр болды. Осы жиында белгілі журналист Жарылқап Қалыбай айтқандай, Қазақстан үшін Тілдер күні — Тәуелсіздік күнімен пара- пар мереке болуы керек еді.
Осы мерекені пайдаланып, есі бар билік қазақ халқының мүддесіне орайлас барлық қам- қарекетін жасап, әншейінде үйіп- төгетін уәделері сияқты сөзі болса, айтып- айтып қалуы керек- ті. Осы жиынға жиналған жұрттың ұзын саны 5. Дегенмен, қалалық әкімшіліктің рұқсатымен, полицияның қадағалауымен өткен Тіл мерекесінде айтылған сөз, қозғалған мәселе жетер құлақ болса, құрышын қандыратындай- ақ айтылды. Біз газеттің айқарма бетіне сыйғанынша сөздерін жария етіп отырған азаматтардан басқа сөз алған жазушы- ғалымдардың, саясаттанушылардың, қоғам қайраткерлерінің ашына айтқан дәлелді пікірлері көптің көңілінен шықты. Советхан Ғаббас мемлекеттiк- ұлттық идеологияның жоқтығын, Жанұзақ Әкiм мен журналист Дәурен Бабақұмар қазақ тілін дамыту үшін не істеу керектігін айтты. Ал қала әкімінің орынбасары Зәуре Аманжолова тіл мәселесінде қалалық билік «ананы — қатырды», мынаны — бітірді» деп, Алматыда жаңадан ашылып жатқан қазақ мектептерінің санын тiзбелеп айта бастауы мұң екен, жиналғандар арасынан наразылық туып, зал у- шуға толып кетті. Дәл осы арада айта кету керек, Тілдер мерекесі тек қана Алматыда ғана емес, Қазақстанның басқа аймақтарында да кезіндегі интернатта жексенбі күні жұмыртқа беретіндей ғана жарым көңіл қуаныш болды.Әйтеуір қазақтың тілі туралы 1.
(ит көйлек, сылау тақия), бала киімі (кепеш дәстүрлі “қыз ұзату” тойларында ұлттық. киімдерді жиі кездестіріп жүрміз. . көзінен тысқа мойын тастау әдеті – болашақ жаңа отаудың түтіні әрқашан
сөнбесін деген тілек-арманға, магиялық сенімге байланысты қалыптасқан.
Шаймерденге риза болған жұрт қазақ тiлiнiң тағдыры сенiмдi қолға — жаңа ұрпаққа өтеді деген нәумиез көңілмен тарасқандай болды. Мұхтар ағам «жынды» болмағанда.. Осы шараны ұйымдастыруға мұрындық болған Мұхтар аға Шаханов тіл жанашырларының жиынын ашып, толқып- толғанып сөз сөйледі. Сонда Мұхаң айтқан сөздің қысқа- нұсқасы мынау еді: 1. КСР Жоғарғы кеңесінің отырысында тіл мәселесі қаралды. Талқылауға бұрын түскен орыс тілі мен қазақ тілін мемлекеттік тіл қатарына енгізу туралы ұсыныстарға орай, депутаттар екі тілді бірдей дауысқа салды.
Сөйтіп, осы ұсыныс өтіп кетті. Шала қазақтардың барлығы қуанып, бірін- бірі құшақтап, сүйісіп жатты.Өзімді ұстай алмай, қолым дірілдеп, қайтадан шықтым: бұл не деген масқара деп! Кезінде одақтас республикалардың тілі мемлекеттік тіл болуы керек деп, ұсыныс жасаған едім(КСРО халық депутаттарының сиезінде — Ред.), содан кейін Расул Ғамзатов екеуіміз Горбачевты бұған көндірдік: Тәжікстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркіменстан өз тілін мемлекеттік тіл жасады, Қазақстанның жағдайы — осы болды: орыс тілі қазақ тілімен бірдей қолданысқа ие болатын болды. Содан мен «бүкіл елді көтереміз, оның аяғы «екінші желтоқсан» болады» дегенімде, басшылар қорқып қалды да, президент Назарбаев «Шахановтың ұсынысын қайтадан дауысқа» саламыз деді. Сөйтіп, басшы айтқан соң, заңсыз болса да, қайтадан дауысқа салып, өзі бірінші болып қол көтеріп еді, жұрттың бәрі бізге қарай ойысты.
1986 жылы да осындай сұмдық болған екен: «Ағалап, көкелеп» шырылдап жатқан қыздың үстін таптап өткен қазақтар рахаттанған екен. Қазақ-ау, не болған сендерге? Қыз ұзату құттықтау — тілек. Құрметті қонақтар, қадірлі ағайын-туыстар! Бүгін біз үшін көңіл аса алабұртқан күн.. Кыз узату. Бас кейіпкер Дастан Кембридж университетін бітіріп келген ауқатты отбасының баласы, ал Кәмшат қарапайым ауылдың қызы. Халықтың арман-тілегін жоқтауы. Шығармаларының тақырыптары, негізгі идеялық Халық ауыз әдебиеті, ХХ ғасыр әдебиеті. Қосымша оқуға: «Абайдың суретіне», «Кәмшат қыз».
Сөйтіп, менің «жындылығымның» арқасында қазақ тілі мемлекеттік тіл болып қалды. Егер мен басқалар сияқты сол кезде үндемей отыра бергенімде, осы күнде қазақтың тілі қосымша тіл ретінде қалып, орыс тілі мемлекеттік тіл болып кететін еді. Және осы кездегіден де ушығып, қазақтың шамамен 7. Ал Ресейден 5. 24.
Кiтап дүкендерiне бара қалсаңыз, Ресейдiң баспа өнiмдерi басып жатады. Бұл — қолдан ұйымдастырып отырған әрекет! Егер жойылуға кетіп бара жатқан ұлтымыздың мүддесі үшін айқай көтерсек, біз ұлтшылмыз, ал Мәскеуде өздерінің тілі үшін күресіп жатқандардың барлығы — патриоттар. Көріңіздер ме, қандай жағдайға бізді алып келді? Бізге осындай айып таққаны үшін, кейбіреулерді сотқа беруге болар еді.
Мұнда қандай ұлтшылдық бар? Дулат ИСАБЕКОВ: бізге не болды?! Дүние жүзінде өзінің тіліне қазақ сияқты селқос қарайтын бірде- бір ұлт жоқ екен. Бізге не болды? Көптеген жігіттерімізді билікке қойсаң, өзгеріп шыға келеді. Алды «атаман» болып кетіп жатыр. Ата- бабамыз батыр болған, жаудан қайтпаған дейміз», сол батырлықтың бірде- біреуі қалмады, әсіресе — жазушыларда. Жеті жүз жазушы бар дейміз.
Олар — өтірік жазушы, ұлтының қамын ойламайтын жазушы — Мұқаң айтқандай — жазушы емес. Кеше бір жиында айтып едім: «Жұлқынып сөйлемей- ақ қойыңдар, бірақ төбе көрсетіп, қазақтың қарасы көбірек отырса, өзгелерге сес болады.
Бізде сөз — басқа, іс — басқа. Кеше ғана жаңадан білім және ғылым министрін тағайындады. Не болды? Келе салып, жұмысын реформадан бастады, неғылған бітпейтін реформа осы?! Орыс мектептерінде қазақ тілін оқыту бұрын төрт сағат болса, оны екі сағатқа қысқартып, ал қазақ тіліндегі мектептердегі орыс тілін оқыту үшін, екі сағат қосқан.
Не деген данышпандар, осыны да реформа деп атай ма?! Меніңше, бұл — ұлтқа қарсы жасалып жатқан жұмыс. Маған бізді ұлт етпеудің жасырын бір институттары бар сияқты. Тіпті кеше ғана дәрігерлер айтып жатыр, қазақ жастарының 2.
Осының бәрі ұлтқа қарсы астыртын жұмыстың нәтижесі сияқты. Біз — қазақ байғұс осыны байқамаймыз, ертең жарға құлайсыңдар десе, той жасап, құда шақырып, отыра беретін сияқтымыз.
Несие алып, той жасап, артынан баласына да, өзіне де ақшасы жоқ, қаңғып жүреді. Осыған да мән бермейтін, алысқа қарамайтын ұлт болып бара жатырмыз, ағайын!Ұйтқы болатын Жазушылар одағы екінші парламент болуы керек еді, кезінде Колбиннің өзі осыған(Жазушылар сиезіне — Ред.) екі рет келген. Жазушылардың съезі қалай өтуші еді: екі күн бойы өзі қатысып отыратын, болмаса — орынбасарларын тастап кететін. Осындай іс- шараларға жазушылардың мән бермеуінің себебі неде? Демек, биліктің өзі елемеу арқылы, зиялының сөздерін тыңдамау арқылы олардың үнін өшірмек. Осы 6. 0—7. 0 жас аралығындағы бір буын кетсе, жым- жырт болатын сияқты, ешкім де бас көтеріп шықпайды. Екі тілділер көбейіп еді, енді «үш тілділер» пайда болды.
Кеңес өкіметінің кезінде бізге орыс тілін төртінші сыныптан бастап оқытып еді. Енді бірінші сыныптан бастап оқытатын болды. Осының түбі мәңгүрттендіруге апару емес пе? Бала үш тілдің қайсысын меңгереді? Билік басында тәп- тәуір жігіттер бар: оларға қазақ тілінің керегі жоқ па? Мен осы жиынның соңында шығатын қаулыда полицейлерге арнап бір ұсыныс қосайын деп едім: «Айналайын, сендер де қазақсыңдар.
Біз де сенің балаңның болашағы үшін жиналып жатырмыз. Бұйрық берген шығар, асыра сілтемеңдер, олай етсеңдер өздеріңе ор қазасыңдар. Мағжан ақын кезінде жылапты: «Сталин ат, ас деген шығар, бірақ Сәкен Сейфуллиннің мұртын жұл, Бейімбет Майлиннің құйрығынан теп» деген жоқ еді ғой. Соның бәрін жасаған кімдер — қазақтар! Асыңдар, атыңдар, бірақ қорлауға апармасаңдаршы» деп жылаған екен.
Кешегі Жаңаөзендегі қанды қырғында бір жігіт өлім алдында жатқан кезінде, көзін ашып қарағанда, үстіне төніп тұрған полицейдің жүзінен өзінің осы түрінен ләззат алғанын көрген екен. Ағалап, көкелеп» шырылдап жатқан қыздың үстін таптап өткен қазақтар рахаттанған екен. Осындай пункт қоссам деймін. Осындай жиынды кең көлемде өткізсек, билікке таласып жатқан жоқпыз, пікір айтсаң болды, оппозиция дейді екен. Оппозиция — билікке таласушы партия, біз таласып жатқан жоқпыз. Шындықты айтып, тілімізді қорғайық деп жатырмыз, сол үшін кінәлі боламыз ба? Бір жарым миллиард қытай, 1.
Осыған біздің санамыз, намысымыз қашан оянады?Қазақ тіліне 2. Алматы мен Астанадағы әкімшіліктерге кірсеңіз, бәрі орысша сөйлейді. Неге олай деп айтсаң, сен — ақымақсың.
Сұрақ бар, жауап жоқ. Бөлінген ақша қазақ тіліне қамқор болуы керек қой.
Бүгінгі күн — еуропалық тілдердің күні емес, Қазақ тілінің күні деп, көшеге жарнама іліп қойса, біреудің өті жарылып кете ме? Осы залды бергенге де рахмет деп отырмыз, осыны да жасап жатқан өзіміздің қазақтарымыз ғой. Баяғыда барлығын Мәскеуден көрген едік, қолымызды байлап, ерік бермеді ғой деп. Тәуелсіздік алдық емес пе? Бұрын «Казахская Социалистическая Республика» дейтін, қазір сол «казахскийді» қойып, «қазақстандық» дегенді шығарды.
Мені де орыс газеттері «казахстанский писатель» деп жазбақ болғанда, мен «қазахский писательмін» деп, қатаң ескерттім. Біз «российский писатель» демейміз ғой! Жұрттың жақсы жағын емес, жаманын неге үйренеміз? Немістер, орыстар, француздар өз тілінің тазалығы үшін күресіп жатса, қазақтар, керісінше, бүлдіру үшін күресіп жатыр. Сондықтан «Көп — қорқытады, терең — батырады» деген бар: тіл саясаты мәселесін жоғары жақтың алдына қоймай, еш өзгеріс болмайды.
Билікте қазақша білмейтін қаншама министр отыр! Тіпті Ыдырысов көкеміздің баласы — сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысов бір ауыз қазақша білмейді. Солар 2. 02. 0 жылға дейін қазақша үйренеді деп отырсыздар ма?! Протон» құлап жатса да, өзі аяғы баспаған жерді курорт сияқты суреттеп жүр. Айтқанына қарап, сол жаққа барып, демалып қайтқың келеді.
Бір- бір жарым миллион шешен Мәскеуді дірілдетіп ұстап отыр, осындағы шала қазақтың біразын жиырма шақты шешенге айырбастап алар ма едік?Қазақты өлтіріп жатқан кім — осындағы шешендер: Малыбайда, Маловодныйда қазақты өлтірді, Шеңгелдідегі қызымызды зорлаған оқиға ше? Жаңаөзендегі қырғын ше?